Thần thoại Aeneas

Trong Iliad, Aeneas là lãnh đạo của người Dardan (đồng minh của Troia) và là một trong những chỉ huy cao cấp dưới quyền Hector, con của vua Priam. Trong các bài thơ, mẹ của Aeneas là Venus, vị thần thường xuyên giúp đỡ anh tại trận địa; ông cũng được cả Apollo yêu mến. Venus và Apollo cứu Aeneas thoát khỏi Diomedes xứ Argos, người gần như đã giết được anh, và mang anh tới Pergamos để chữa trị. Ngay cả Poseidon, vị thần hay thiên vị người Hy Lạp, cũng tới cứu anh khi anh đã gục ngã trước Achilles, và ông cho rằng Aeneas, dù chỉ là một nhánh phụ của gia đình hoàng gia, đã được định trước là vua của những người Troia.

Trong quyển đầu tiên của bộ Aeneid, Aeneas là một trong những người ít ỏi không bị giết hay bị bắt làm nô lệ khi Troia thất thủ. Khi người Hy Lạp cướp phá Troia, Aeneas, sau khi nghe các vị thần ra lệnh, đã bỏ chạy khỏi Troia đem theo một nhóm người, thường hay được gọi là các Aenead, những người sau khi đến Ý và trở thành tổ tiên của những người La Mã. Các Aenead bao gồm người thổi kèn trompet Misenus, cha của anh Anhchises, bạn của anh Achates, SergestusAcmon, thầy lang Iapyx, và con trai của anh Ascanius. Anh ta còn mang theo LaresPentates, hai bức tượng thần giữ nhà của Troia, đến Ý.

Aeneas kể cho Nữ hoàng Dido nghe về sự thất thủ của Troia, họa sĩ Pierre-Narcisse Guérin

(Từ chỗ này, thần thoại Hy Lạp sẽ nhường chỗ cho thần thoại La Mã, vì vậy tên của các vị thần La Mã sẽ được sử dụng).

Sau một khoảng thời gian bình yên ngắn ngủi, một cơn bão dữ dội giáng xuống đoàn người của Aeneas và thủy thủ đoàn của anh theo yêu cầu của nữ thần Juno. Aeneas và thủy thủ đoàn buộc phải cập cảng Carthage. Aeneas có một mối quan hệ ngắn ngủi với nữ hoàng Carthage là Dido, người đề nghị các người Troia ở lại Carthage và Aeneas sẽ cùng cai trị với Dido. Một lần nữa, việc này được cho là ý muốn của Juno, người đã được tiên báo rằng con cháu của những người Troia (ở đây là đoàn người của Aeneas) sẽ tiêu diệt thành phố Carthage ưa thích của bà. Tuy nhiên JupiterVenus lại gửi vị thần báo tin Mercury đến nhắc nhở Aeneas không quên định mệnh của mình, nên anh đã rời Carthage một cách bí mật và tiếp tục hành trình. Khi Dido biết chuyện, bà ra lệnh thuộc hạ của mình xây dựng cho bà một dàn thiêu, đứng trên đó, nguyền rủa con cháu của bà (Carthage) và con cháu của Aeneas (Roma) sẽ mãi mãi là kẻ thù; sau đó bà tự sát bằng một con dao rồi ngã vào lửa trên chính dàn thiêu ấy. Về sau khi đi đến Hades, Aeneas gọi linh hồn của bà, nhưng Dido không thèm trả lời cũng như tỏ vẻ nhận ra Aeneas.

Aeneas được vua vùng Latium chào đónAeneas chiến thắng Turnus, vua vùng Rutuli

Đoàn người của Aeneas đã dừng chân tại đảo Sicilia giữa cuộc hành trình. Trước khi đi đến Carthage, Achaemenisdes, một trong những thủy thủ bị bỏ lại của Odysseus, đã gia nhập họ. Sau Carthage, những người Troia này quay trở lại Sicilia và được chào đón bởi Acestes, một vị vua bản xứ và là con trai của dòng sông Crinisus và một phụ nữ Dardan (dân tộc của Aeneas).

Ngay khi đến Ý, Aenas gây chiến với thành phố Falerii. Latinus, vua của vùng Latium, chào đón đoàn người của Aeneas và những chiến binh thành Troia lưu vong và cho họ tái định cư tại Latium. Con gái của ông, Lavinia, vốn dĩ đã được hứa hôn cho Turnus, vua của Rutuni, như Latinus nhận được một lời sấm rằng Lavinia sẽ cưới người khác đến từ một xứ khác, chính là Aeneas. Latinus làm theo lời sấm này; và cộng thêm bị Juno xúi giục (Juno vốn dĩ là vị thần vun vén cho Tarchon của người Etrusca và Nữ hoàng Amata của Latin), Turnus gây chiến với Aeneas. Theo Livy Aeneas chiến thắng và bắt giự toàn bộ người của Turnus nhưng latinus lại chết trận. Aeneas thành lập thành phố lavinium, được đặt tên theo Lavinia (lúc nảy đã là vợ của anh). Về sau, Aeneas còn chào đón cả em gái của Dido là Anna Perenna, nhưng về sau Anna lại bị buộc phải tự sát dưới cơn ghen của Lavinia.

Sau khi Aeneas chết, mẹ của anh Venus cầu xin Jupiter làm cho anh bất tử. Jupiter đồng ý và vị thần sông Numicius đã thanh tẩy mọi thứ trần tục của Aeneas và Venus cho anh dùng Ambrosia (thức ăn của các vị thần) và Nectar (rượu của các vị thần) để biến anh thành giống bà, trở thành một vị thần. Aeneas trở thành thần Jupiter Indiges. Dưới ảnh hưởng của James Frazer, vài người cho rằng Aeanas vốn là một vị thần kiểu chết đi rồi lại tái sinh (life-death-rebirth deity)